Najgroźniejsi wrogowie, z którymi musimy walczyć są w nas...

Apolinary Tarnawski (1851-1943) pochodzi³ z zamo¿nej rodziny z okolic Przemy¶la. By³ z wykszta³cenia lekarzem.

By³ najs³awniejszym polskim lekarzem naturalist±. Wypracowa³ w³asn± metodê przyrodolecznictwa i w niewielkim miasteczku, Kosowie Huculskim za Ko³omyj± na Kresach Wschodnich, utworzy³ s³awn± lecznicê - naturalistyczny uzdrowiskowy zak³ad leczniczy.



By³ te¿ wspó³za³o¿ycielem Towarzystwa Patriotyczno - Gimnastycznego „Sokó³”, potem w Kosowie za³o¿ycielem Towarzystwa Tkacko - Kilimkarskiego, zainicjowa³ zak³adanie sadów morelowych i winnic w jarach Dniestru. W jego zak³adzie powsta³ te¿ w 1911 r. jeden z pierwszych zastêpów Zwi±zku Harcerstwa Polskiego. Uznaje siê go wspó³cze¶nie równie¿ za pioniera polskiej, ale te¿ ¶wiatowej geriatrii.

By³a to postaæ fascynuj±ca, swego czasu powszechnie znana w elitach intelektualnych Polski. By³ zdeklarowanym pozytywist±, wrêcz fanatykiem pracy organicznej. Apolinary Tarnawski urodzi³ siê w Gnojnicy k. Jaworowa na Podkarpaciu. Ukoñczy³ Wydzia³ Medyczny na Uniwersytecie Jagielloñskim w Krakowie. Pracowa³ kilka lat w lwowskim szpitalu, tak¿e jako lekarz zdrojowy w ¯egiestowie i Morsztynie, gdzie narodzi³ siê pierwszy pomys³ w³asnego o¶rodka leczniczego.

Potem przez kilkana¶cie lat pracowa³ jako lekarz powiatowy w Galicji w Borszczowie i Jaworowie, gdzie zapad³ niespodziewanie na jak±¶ tajemnicz± chorobê, której tamtejsze ¶rodowisko lekarskie nie umia³o zdiagnozowaæ. Wówczas to uda³ siê do Niemiec, do Wörishofen, do zak³adu wodoleczniczego dra Sebastiana Kneippa – bawarskiego ksiêdza, który zas³yn±³ na ¶wiecie jako hydroterapeuta.


W 1891 r. po powrocie z udanej kuracji urz±dzi³ w Kosowie pierwszy, prymitywny jeszcze zak³ad leczniczy dla kilkunastu pacjentów. Stopniowo, po kolejnym pobycie w zak³adzie przyrodoleczniczym dr Lahmana pod Dreznem w 1896 r. i docenieniu w kuracji diety jarskiej, dr Tarnawski na sta³e wprowadzi³ j± do swej lecznicy. Ju¿ za ¿ycia, jego samego i lecznicê w Kosowie otacza³a legenda.

Tutaj dos³ownie bez leków, czêsto nawet zio³owych, leczy³ wiele chorób uznawanych wtedy za nieuleczalne przez wspó³czesn± mu medycynê konwencjonaln±. Dlatego zapewne by³ przez jednych - podziwiany i chwalony, przez innych - zwalczany i oskar¿any o znachorstwo. Tarnawski stosowa³ modne wówczas metody Lahmanna i Kneippa, zaostrzy³ rygory dietetyczne, podniós³ rolê æwiczeñ fizycznych i hartowania, tworz±c w³asny system kuracji naturalnej. Bardzo wa¿nym elementem kuracji by³a g³odówka oraz dieta jarska. Tarnawski by³ absolutnym wrogiem miês i propagowa³ kuchniê jarsk±, któr± w zak³adzie prowadzi³a jego ¿ona.

Wed³ug jednej z anegdot jad±c z córk± Celin± poci±giem z Ko³omyi do Nadwórnej, mieli za s±siada rumianego jegomo¶cia, który siedz±c naprzeciw, zajada³ smacznie bu³kê z salami. Widz±c to, Tarnawski zerwa³ siê z miejsca, wyrwa³ przera¿onemu pasa¬¿erowi bu³kê z wêdlin± i wyrzuci³ przez okno: „Nie wolno siê panu zatruwaæ tak± potraw±” – krzykn±³ - „Celka, wyjmij z torby bu³kê z serem i daj temu panu”.

Niestety duchowa czê¶æ programu w zak³adzie w Kosowie obejmowa³a indoktrynacjê wkraczaj±c± w sferê ¶wiatopogl±du i polityki. Zak³ad opanowany by³ przez ¿ywio³ narodowo-demokratyczny, przez jego liderów - braci Lutos³awskich z Drozdowa. Niemniej Kosów przed wojn± by³ bardzo popularn± miejscowo¶ci± wypoczynkow±. Rozg³osowi Kosowa sprzyja³ fakt, ¿e przyje¿d¿ali tam ludzie o znanych nazwiskach. Z tego wzglêdu w pierwszej po³owie XX wieku Kosów sta³ siê drug±, po Zakopanem, galicyjsk± stolic± polskiej bohemy.
Na letni wypoczynek zje¿d¿ali tam najwybitniejsi polscy arty¶ci, pisarze, aktorzy, poeci, malarze, rze¼biarze, profesorowie uniwersyteccy oraz politycy i ludzie z najwy¿szych sfer ¿ycia gospodarczego. We wrze¶niu 1939 r. rodzina Tarnawskich rozpoczê³a wojenn± tu³aczkê i z armi± Andersa znalaz³a siê na Bliskim Wschodzie. Dr Apolinary Tarnawski zmar³ w 1943 r. w Jerozolimie maj±c 92 lata. Zosta³ pochowany na stokach Syjonu, w katakumbach franciszkañskich.

Przed ¶mierci± snu³ ambitne plany, a w¶ród nich pomys³ za³o¿enia namiastki Kosowa w polskim Adampolu w Turcji. W 1966 r. dr Wit Tarnawski wyda³ w Londynie ksi±¿eczkê pt. „Mój ojciec”, w której znale¼æ mo¿na wiêcej szczegó³ów na temat postaci s³ynnego sztukmistrza, a tak¿e plan kosowskiego zak³adu.

Wybrana literatura Apolinarego Tarnawskiego: Kosowska kuchnia jarska, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1988.

Tekst opracowano na podstawie: Z. Przybylak, Dr Apolinary Tarnowski pionier przyrodolecznictwa i geriatrii, http://www.poradynazdrowie.manpol.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=94&Itemid=2, M. Demel, Apolinary Tarnawski, Gazeta Lekarska, http://www.nil.org.pl/xml/nil/gazeta/numery/n2000/n200006/n20000629, S. Nicieja, Moje kresy. Sztukmistrz z Kosowa, http://www.nto.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20101023/REPORTAZ/60861061 - z tej strony pochodzi równie¿ zdjêcie.