Apolinary Tarnawski (1851-1943)

Apolinary Tarnawski (1851-1943) pochodził z zamożnej rodziny z okolic Przemyśla. Był z wykształcenia lekarzem.

Był najsławniejszym polskim lekarzem naturalistą. Wypracował własną metodę przyrodolecznictwa i w niewielkim miasteczku, Kosowie Huculskim za Kołomyją na Kresach Wschodnich, utworzył sławną lecznicę - naturalistyczny uzdrowiskowy zakład leczniczy.



Był też współzałożycielem Towarzystwa Patriotyczno - Gimnastycznego „Sokół”, potem w Kosowie założycielem Towarzystwa Tkacko - Kilimkarskiego, zainicjował zakładanie sadów morelowych i winnic w jarach Dniestru. W jego zakładzie powstał też w 1911 r. jeden z pierwszych zastępów Związku Harcerstwa Polskiego. Uznaje się go współcześnie również za pioniera polskiej, ale też światowej geriatrii.

Była to postać fascynująca, swego czasu powszechnie znana w elitach intelektualnych Polski. Był zdeklarowanym pozytywistą, wręcz fanatykiem pracy organicznej. Apolinary Tarnawski urodził się w Gnojnicy k. Jaworowa na Podkarpaciu. Ukończył Wydział Medyczny na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Pracował kilka lat w lwowskim szpitalu, także jako lekarz zdrojowy w Żegiestowie i Morsztynie, gdzie narodził się pierwszy pomysł własnego ośrodka leczniczego.

Potem przez kilkanaście lat pracował jako lekarz powiatowy w Galicji w Borszczowie i Jaworowie, gdzie zapadł niespodziewanie na jakąś tajemniczą chorobę, której tamtejsze środowisko lekarskie nie umiało zdiagnozować. Wówczas to udał się do Niemiec, do Wörishofen, do zakładu wodoleczniczego dra Sebastiana Kneippa – bawarskiego księdza, który zasłynął na świecie jako hydroterapeuta.

---

W 1891 r. po powrocie z udanej kuracji urządził w Kosowie pierwszy, prymitywny jeszcze zakład leczniczy dla kilkunastu pacjentów. Stopniowo, po kolejnym pobycie w zakładzie przyrodoleczniczym dr Lahmana pod Dreznem w 1896 r. i docenieniu w kuracji diety jarskiej, dr Tarnawski na stałe wprowadził ją do swej lecznicy. Już za życia, jego samego i lecznicę w Kosowie otaczała legenda.

Tutaj dosłownie bez leków, często nawet ziołowych, leczył wiele chorób uznawanych wtedy za nieuleczalne przez współczesną mu medycynę konwencjonalną. Dlatego zapewne był przez jednych - podziwiany i chwalony, przez innych - zwalczany i oskarżany o znachorstwo. Tarnawski stosował modne wówczas metody Lahmanna i Kneippa, zaostrzył rygory dietetyczne, podniósł rolę ćwiczeń fizycznych i hartowania, tworząc własny system kuracji naturalnej. Bardzo ważnym elementem kuracji była głodówka oraz dieta jarska. Tarnawski był absolutnym wrogiem mięs i propagował kuchnię jarską, którą w zakładzie prowadziła jego żona.

Według jednej z anegdot jadąc z córką Celiną pociągiem z Kołomyi do Nadwórnej, mieli za sąsiada rumianego jegomościa, który siedząc naprzeciw, zajadał smacznie bułkę z salami. Widząc to, Tarnawski zerwał się z miejsca, wyrwał przerażonemu pasa¬żerowi bułkę z wędliną i wyrzucił przez okno: „Nie wolno się panu zatruwać taką potrawą” – krzyknął - „Celka, wyjmij z torby bułkę z serem i daj temu panu”.

Niestety duchowa część programu w zakładzie w Kosowie obejmowała indoktrynację wkraczającą w sferę światopoglądu i polityki. Zakład opanowany był przez żywioł narodowo-demokratyczny, przez jego liderów - braci Lutosławskich z Drozdowa. Niemniej Kosów przed wojną był bardzo popularną miejscowością wypoczynkową. Rozgłosowi Kosowa sprzyjał fakt, że przyjeżdżali tam ludzie o znanych nazwiskach. Z tego względu w pierwszej połowie XX wieku Kosów stał się drugą, po Zakopanem, galicyjską stolicą polskiej bohemy.
Na letni wypoczynek zjeżdżali tam najwybitniejsi polscy artyści, pisarze, aktorzy, poeci, malarze, rzeźbiarze, profesorowie uniwersyteccy oraz politycy i ludzie z najwyższych sfer życia gospodarczego. We wrześniu 1939 r. rodzina Tarnawskich rozpoczęła wojenną tułaczkę i z armią Andersa znalazła się na Bliskim Wschodzie. Dr Apolinary Tarnawski zmarł w 1943 r. w Jerozolimie mając 92 lata. Został pochowany na stokach Syjonu, w katakumbach franciszkańskich.

Przed śmiercią snuł ambitne plany, a wśród nich pomysł założenia namiastki Kosowa w polskim Adampolu w Turcji. W 1966 r. dr Wit Tarnawski wydał w Londynie książeczkę pt. „Mój ojciec”, w której znaleźć można więcej szczegółów na temat postaci słynnego sztukmistrza, a także plan kosowskiego zakładu.

Wybrana literatura Apolinarego Tarnawskiego: Kosowska kuchnia jarska, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1988.

Tekst opracowano na podstawie: Z. Przybylak, Dr Apolinary Tarnowski pionier przyrodolecznictwa i geriatrii, http://www.poradynazdrowie.manpol.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=94&Itemid=2, M. Demel, Apolinary Tarnawski, Gazeta Lekarska, http://www.nil.org.pl/xml/nil/gazeta/numery/n2000/n200006/n20000629, S. Nicieja, Moje kresy. Sztukmistrz z Kosowa, http://www.nto.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20101023/REPORTAZ/60861061 - z tej strony pochodzi również zdjęcie.